Halen, artık Radyo/TV/Data yayınlarından sözedildiğinde ister uydu, ister yersel yayın veya kablo yayını olsun, konu çok büyük ölçüde dijital yayındır. Avrupa’da kısaca DVB olarak ifade edilen Digital Video Broadcasting (dijital görüntü yayıncılığı) bu konuda uluslararası olarak kabul görmüş açık bir standarttır. DVB project adı verilen ve 300’den fazla üyesi olan bir konsorsiyum’un desteğine sahiptir.
Çalışmaları Avrupa Telekom Standartları Enstitüsü (ETSI), Avrupa Elektroteknik Standartlaştırma Komitesi (CENELEC) ve Avrupa Yayın Birliği (EBU) nun “Müşterek teknik komitesi (JTC)” tarafından yayınlanır. Bu standartlar ETSI’nin web sitesinden ücretsiz temin edilebilmektedir.
Avrupa’daki DVB’nin doğrudan rakibi ABD’deki yeni dijital televizyon standardını geliştirmiş olan Advanced Television Systems Committee (ATSC) isimli kuruluşun koyduğu ve ABD dışında Kanada, Meksika, Arjantin, Güney Kore gibi ülkeler tarafından benimsenmiş olan standartlardır.
ATSC standartları AC-3 Dolby Digital ses kullanmaktadır. Kanal tahsisine göre birden çok ses ve görüntü kanallarının aktarılabilmesine izin vermektedir. Bir standart VHF veya UHF kanal 6 MHz aralıklıdır. 6 tane standart çözünürlükte (SDTV) kanalı ile bir PSIP(sanal kanal) ve diğer yardımcı veriler taşınabilir.
ATSC ayrıca SDTV ve EDTV’ye göre çok daha yüksek çözünürlük ve renk temsiline imkan veren HDTV televizyon yayınlarının aktarımına da olanak vermektedir.
Kullandığı MPEG-2 formatları şöyledir;
1920×1080 piksel (1080i),
1280×720 piksel (720p),
720×480 piksel (480i, 480p),
640×480 piksel 60 alan/sn (30 çerçeve/sn. 1080i de 1920×1088 piksel’lik çerçevelerle kodlanmıştır, ancak gösterimden önce son 8 satır atılır.
Ayrıca; 720×576 piksel (576i, 576p) 50 alan/sn (25 çerçeve/sn) formatı da ATSC tarafından desteklenmektedir.
DVB’de ise kullanılmasına izin verilen standart SDTV MPEG-2 formatları şunlardan ibarettir.
720×480 piksel,
640×480 piksel,
544×480 piksel,
480×480 piksel,
352×480 piksel,
352×240 piksel,
24/1.001, 24, 30/1.001 veya 30 çerçeve/sn ayrıca;
720 × 576 piksel,
544 × 576 piksel,
480 × 576 piksel,
352 × 576 piksel,
352 × 288 piksel,
25 çerçeve/sn
DVB’nin şu anda uygulanmakta olan standartları, MPEG-2 sıkıştırma esasına dayalı olan DVB-S (uydu televizyon radyo ve internet yayınları), DVB-C (kablo tv, radyo internet yayınları), DVB-T (karasal tv, radyo ve internet yayınları) ile, ses ve görüntü ile aktarım dizisinin kodlamasına ve yüksek çözünürlüklü televizyon(HDTV) uygulamalarına uygun DVB-MPEG ‘dir.
Yeni uygulamaya girmekte olan DVB-H da cep telefonlarının frekans bandından yayın aktarımı içindir. Uygulama farkları sadece farklı frekans bantlarının gereksinimlerinden kaynaklanan farklı modülasyon tekniklerinde görülür. Modülasyon(kipleme) bir taşıyıcı sinyalin üzerine bilginin kodlanması tekniğidir.
Tek Yan Bantlı modülasyon(SSB), Artık Yan Bantlı Modülasyon(VSB) gibi çeşitleri olan Genlik Modülasyonu (AM), BPSK, QPSK gibi çeşitleri olan Faz Modülasyonu(PM), Frekans Modülasyonu(FM), Dikgen dörtlü Genlik modülasyonu(QAM), Dikgen frekans uzayı çoğullamalı modülasyon (OFDM), ayrık çoksesli modülasyon(DMT), dalgacık, trellis, adaptif, sigma-delta modülasyonu gibi çeşitli uygulamalar görülmektedir.
Örneğin, yüksek frekanslarda gerçekleştirilen DVB-S uydu yayınlarında QPSK kullanmaktadır. Daha düşük frekanslarda yapılmakta olan digital kablo DVB-C yayınlarında ise QAM (dikgen genlik modülasyonu) kullanılır. Bu teknikte bilgi iki giriş sinyaline uygun olarak hem taşıyıcı dalganın, hem de 90º derece faz farkı olan dikgen taşıyıcının genliği üzerine yüklenir.
Bunu kompleks sayılar kavramıyla düşünerek kompleks sinyalin kompleks bir taşıyıcı üzerine yüklenmesi olarak da düşünebiliriz. Kablo yayıncılığındaki yaygın olan kullanımı 64-QAM’dir. DVB-T’de ise VHF(30MHz-300MHz arası) ve/veya UHF(300MHz-3.0GHz) frekans bantlarından COFDM(IEEE 802.11 /g WLAN) standardı kullanılmaktadır. Avrupa’da DVB-S ve DVB-C 8uydu ve kablo) yayınlarının standartlaştırılması 1994 yılında oldu.
Yersel yayuınlar(DVB-T) ise 1997 yılı başlarında standartlaştı. İlk ticari DVB-T yayınları 1998 yılında İngiltere’deki Digital Terrestrial Group (DTG) tarafından gerçekleştirildi. 2003 yılında Almanya’nın Berlin kenti analog TV sinyallerinin yayınını tümüyle durduran ilk bölge oldu.
Almanya 2010 yılına kadar tüm ülke çapında digital televizyon yayınlarına geçmeyi planlıyor. İtalya ise DVB-T dönüşümünü 2006 yılına kadar tamamlamayı hedeflemiş. İspanya’da analog yayınların sona erdirilmesi için öngörülen tarih 2010 başı.
Avrupa’dan digital uydu yayınların fiilen başladığı 1995 yılında analog uydu yayınların 5-6 yıl içinde tümüyle bitirilmesi öngörülmüştü. Söylendiği gibi de oldu. Halen uydularda sembolik sayıda bazı kanallar dışında analog yayın kalmamış gibidir. Onun ardından Yersel(havai) yayınların da belirli bir program dahilinde sayısallaştırılmasına karar verildi. Avrupa ülkelerinin yetkili kurulları birer birer analog yersel(terrestrial) yayınların bitirilme(switch-off) tarihlerini yayınladılar. Bizde de bu karar 2005 mart’ında verildi. Haberleşme Yüksek Kurulu’nda ülke çapında sayısal yayına geçmeye karar verdikleri, bu kararın görsel yayınlar açısından tarihi bir karar olduğu açıklandı.
Türkiye’de de 2006 yılında başlatılması planlanan sayısal yayıncılığın 2014 yılında tamamlanacağı ve analog yayıncılığın bu tarihte sona ereceği söylendi. Yapılan açıklamada analog yayıncılığın giderek terk edildiği sayısal yayıncılığa geçildiği belirtilerek analog vericilerin görüntü kirliliğine neden olduğu, dijital yayıncılığa geçilince bu sorunun ortadan kalkacağı söylendi.
Ayrıca, sayısal yayın ile daha iyi görüntü ve ses kalitesine ulaşılacağı, 2006 yılında başlanacak yeni sistemle kapsama alanı yetersizliği sorunlarının biteceği, işletme giderlerinin de azalacağı, özel yayıncıların önce Ankara, İstanbul, ve İzmir ilerinden başlayarak 2014 yılına kadar tüm illerde sayısal yayına geçecekleri kaydedildi. Karşı karşıya kalınan frekans sıkışıklığı nedeniyle digital yayına geçişte bu üç büyük il’e öncelik verilmiş.
DVB ses ve görüntü aktarımlarının yanısıra veri iletişimi konusuna da çeşitli tanımlar getirmiştir. Veri aktarımı için DVB-DATA, geri dönüş kanalı için DVB-RC* adı verilen bu tanımlar DECT, GSM, PSTN/ISDN gibi iletim ortamları için uygundur. Kullanılan protokoller DVB-IPI: İnternet Protokolü, DVB-NPI: Bağımsız şebeke protokolü olarak uygulnmaktadır. Bunlar halen örneğin etkileşimli televizyon arayüzü Multimedia Home Platform(DVB-MHP) ve Electronic Program Guides(EPG-Elektronik program rehberi) için kullanılmaktadır.
Dijital dönüşümünü hızlandırmak üzere eskiden gelen teletekstve VBI teknolojileri de DVB-TXT ve DVB-VBI olarak standarda girmişlerdir. Ancak, çoğu uygulama bakımından, örneğin altyzılar için olan DVB-SUB gibi daha ileri uygulamalar geliştirilmiştir. Bu özellikler Yayın Bilgileri (DVB-SI) kısmında tanımlıdır. .
DVB‘de ayrıca birçok şebeke arayüzü tanımlanmıştır. Bunlardan en önemlisi de paralı televizyon uygulamalarında abonelerin şifreyi çözebilmeleri için gereken Ortak Şifre Algoritması’na (DVB-CSA) sahip Koşullu Erişim (DVB-CA) için gereken Ortak Arayüz (DVB-CI)‘dür.
Avrupa kaynaklı bir standart olan DVB halen tüm Avrupa’nın dışında Avustralya'da, Güney Afrika ve Hindistan’da geçerlidir. Bu çoğu Asya, Afrika ve Güney Amerika ülkelerindeki uydu ve kablo yayınları için de geçerlidir. Bunların birçoğu henüz resmen yersel digital yayınları için bir format seçmemiş olsalar da içlerinde DVB-T yerine ATSC standardını seçmiş olan Arjantin ve Güney Kore gibi ülkeler de mevcuttur. Japonya’da SkyPerfect hariç farklı bölgelerde farklı formatlar kullanılıyor.
Ancak, yaygın olan ISDB (Tümleşik Sistemler Digital Yayıncılığı), DVB ile büyük benzerlikler göstermektedir. Öte yandan, Japonya’ya 124º derece ve 128º derece doğu uydularından yayın yapmakta olan SkyPerfect platformunun kullandığı standart DVB dir. Aynı şirketin 110º derece doğu konumunda bulunan uydusunda ise DVB kullanılmamaktadır.
Kuzey Amerika’da ise Hughes DSS yanısıra uydu haberleşmelerinde sinyal sıkıştırma ve kodlanmasında genellikle DVB-S kullanılıyor. Uydu alıcısı üreticilerinin sayısı açısından bakıldığında DVB standardının Motorola'nın DigiCipher-2 standardına göre daha yaygın olduğu görülecektir. Kablo işletmecileri ise DVB-C veya OpenCable kullanıyorlar. Yersel HDTV yayınları açısından bakıldığında ise DVB-T’nin COFDM’i yerine ATSC’nin 8VSB modülasyonlu kodlamasının kullanıldığı görülüyor.
Halen yersel DVB-T yayınlarının başladığı ülkelerde bu yayınları alabilen digital televizyon alıcıları analog televizyon alıcılarına göre önemli ölçüde daha pahalı. Bu da Avustralya gibi birkaç yıl içinde analog yayınlarını tümüyle durdurmayı kararlaştırmış olan ülkelerin tüketiclerini güç durumda bırakmaktadır. Ancak digital televizyon fiyatlarının da bir süre içinde epeyce daha aşağıya çekileceği de şimdiden öngörülebilir.
Digital radyo/TV yayınlarının avrupa standardı olan DVB’ye göre avrupanın uydu yayınları için “DVB-S”, kablo TV yayınları için “DVB-C”, yersel(karasal) yayınları için “DVB-T”, mobil cihazlar için de “DVB-H” uyumlu digital alıcı cihazları gerekiyor.
