Elektrik enerjisini ileten, ve iki elektrik cihazını birbirine, elektrik bakımından bağlayan, elektriğe karşı yalıtılmış, bir veya birden çok damardan oluşan bir malzemedir. Elektriği ileten araçlara kablo denir. Kablolar iletken ve yalıtkan olmak üzere temel iki öğeden oluşmaktadır. İletken kısım elektronların geçerek elektrik akımını oluşturduğu kısımken, yalıtkan kısım akan elektriğin güvenliğini sağlamak üzere iletken teli saran plastik yapı malzemesidir.
Bu yalıtkan malzeme sayesinde kablolar atmosferik olaylardan etkilenmezler, döşendikleri yerlerdeki kimyasal etkilere, su, rutubet ve hava koşullarına karşı koruma sağlarlar. Böylece kablolar yerleşim bölgeleri için güvenli enerji iletimi sağlarlar. Pratikte kullanılan birçok farklı kablo türü vardır.
İşletme gerilimlerine göre kablolar,
- Alçak gerilim kabloları (1 KV Kadar.)
- Orta gerilim kabloları (1KV - 35kv)
- Yüksek gerilim kabloları(380 KV kadar) olarak sınıflandırılabilir.
• Güç kabloları
• Doğru akım kabloları
• Süper iletkenli kablolar
• Gaz yalıtımlı kablolar
• Sodyum iletkenli kablolar
• Çok yüksek gerilim kabloları
• Deniz kabloları
Özelliklerine Göre Kablo Çeşitleri:
• Bakır iletkenli, tek damarlı kablolar
• Bükülgen bakır iletkenli kablolar
• Pvc izoleli, yassı bakır iletkenli kablolar
• Halojensiz alevi iletmeyen çok damarlı bakır iletkenli kablolardır.
Kullanım Alanlarına Göre Kablo Çeşitleri:
Kablolar bilindiği gibi elektrik enerjisini iki elektrik cihazına kendileriyle birlikte elektrik akımına bağlayabilen ve yalıtılmış bir yada birden çok damardan oluşabilen yalıtılmış iletkenlerdir. Ayrıca kabloların damarların ve dış olumsuzluklara karşı koruyucu kılıfı da mevcuttur. Bu damarlar; iletken, ekran, zırh vb gibi kısımlardan meydana gelirler. Kablo çeşitleri kullanıldığı yerlere göre değişebilmektedir. Bunlar;
• Bakır iletkenli kablolar
• Alüminyum iletkenli kablolar
• Enerji kabloları
• Sinyal ve kumanda kabloları
• Kağıt yalıtkanlı kablolar
İhtiyaçlara Göre Sınıflandırılan Kablo Çeşitleri:
Kablo çeşitlerine yakından baktığımızda ihtiyaçlara göre sınıflandırılan pek çok farklı türde kablo görmek mümkün olmaktadır. Günümüzde kablolar ile okyanuslar altında dahi bağlantılar gerçekleşmektedir. Bu sayede kabloların kıtaları insanları birleştirmek için üstlendiği rol daha iyi anlaşılmaktadır.
• Standart üç telli kablolar
• Fiber kablolar
• Yüksek gerilim kabloları
• Telefon kabloları
• Standart elektrik teli kabloları
Olarak sınıflandırabileceğimiz farklı ihtiyaçlara farklı kablo üretimleri ile pratikleşme ve üretim hizmetleri önem kazanmıştır.
Yuvarlak kablo: Çevresi daire biçiminde olan kablodur. (TS936)
Yassı kablo: Damarları birbirine bitişik, ve çevresi oval biçimli kablodur. (TS936)
Damar: Kablonun yalıtılmış olan her bir iletkenidir.(TS37)
İletken: Elektrik enerjisini iletmeye yarayan bir veya birden çok telden oluşan ve yalıtılmamış olan tel veya tel demetidir. (TS37)
Damar İletkeni: Damarın özünü oluşturan iletkendir.(TS37)
Tel: Uzunluğu boyunca çapı, ancak belirli toleranslar içinde değişen ve daire kesitli olarak çekilmiş, ince, uzun som bir metal mamüldür.(TS936)
Ortalama çap: Aynı kesitte, birbirine dik doğrultuda yapılan iki ölçüm sonucu ortalaması bulunan çap değeridir. (TS936)
Bir telli iletken: Bir telden oluşan iletkendir. (TS936)
Çok telli iletken: Birden çok eşit özellikli telden oluşan iletkendir. (TS936)
Kılıf: İletkeni elektriğe karşı yalıtmak, mekanik ve hafif kimyasal etkilerden korumak amacı ile kullanılan, iletkeni, damarı veya damarları içine alan bir gömlektir. (TS936)
Yalıtkan Kılıf: Damar iletkenini yalıtan ilk kılıftır.(TS37)
Ortak kılıf: Çok damarlı kablolarda, damar demetini içine alan ve damar demetine istenilen çevre biçimini vermeye yarayan kılıftır. (TS936)
Koruyucu kılıf: Kabloyu çeşitli etkilerden koruyan kılıftır. Kullanıldığı yere göre iisim alır: örnek: Dış Kılıf. (TS936)
Termoplastik yalıtkan: PVC veya Polietilen gibi ısıtılarak şekillendirilebilen (ve defalarca kullanılabilen) malzemedir. (TS936)
Lastik yalıtkan: Sentetik veya doğal kauçuğa veya bunların karışımına bazı katkı maddeleri katılarak elde edilen hamurun vulkanize edilmiş halidir. (TS936)
Anma Değerleri: Kablonun anma kesiti, anma gerilimi gibi belirli işletme özelliklerini ve kullanma olanaklarını belirten değerlerdir. (TS936)
ALÇAK GERİLİM KABLOLARI : 1000 Volta kadar gerilim verilen iletim hatlarıdır.Alçak Gerilim Kablosu ise bu hatlarda kullanılan Bakır veya alüminyum iletken üzerine PVC veya XLPE hammadde kullanılarak yalıtkan kısmı tamamlanan kablolardır. Bu aşamadan sonra talebe göre PVC veya H.FREE dolgu ve kılıf malzemeleri kullanılarak çelik zırhlı, bakır ekranlı, yangına dayanıklı veya standart olarak üretilmektedir. 1000 voltu aşmayan yerlerde genel olarak 3 tip kablo kullanılır. Bunlar metalden başka maddelerle kaplı kablolar, metal kaplı kablolar ve mineralle yalıtılmış, metalik muhafazalı kablolardır. Metalden başka maddeyle kaplı kablo her biri lastikle yalıtılmış iletkenlerden meydana gelir.
ORTA GERİLİM KABLOLARI : 1000-15.000 Volt arası gerilim verilen iletim hatlarıdır. Gerilim değerine göre temelinde 1kV-35kV arasındaki değerlere uygun olan kablolara Orta Gerilim kablosu denir. Söz konusu kablolar tek damar, üç damar, zırhlı, PVC gibi farklı tiplerde üretilebilmektedir. En çok tercih edilen kablo türü ise XLPE türüdür. XLPE kablo (orta gerilim kablosu), çapraz bağlı polietilen özelliği ile neme karşı dirençli, klorür içermediği için çevre dostu ve yüksek yalıtım niteliğiyle de düşük ve yüksek sıcaklıklara karşı dayanıklıdır. XLPE kabloların en çok kullanılan çeşidi 36 kV, tek damarlı ve bakır iletkenli olanıdır. XLPE kablolar ağır işletme şartlarında, ani değişimlerin olduğu ve kısa devre akımının yüksek olduğu şebekelerde kullanılır. Dağıtım şebekesinde trafo merkezleri arası ring hatlarda ve trafonun enerji girişinde kullanılır.
Anma Gerilimi: Alternatif ve doğru akım sistemlerinde kullanılan kabloların anma gerilimleri, faz ile metal kılıf veya toprak arasındaki gerilim Uo ile gösterildiğine göre, Uo / U biçiminde belirtilir. 3 Fazlı alternatif akım sistemlerinde Uo= U / 3 şeklinde, iletkenlerden hiç birisi topraklanmamış olan bir fazlı alternatif akım ve doğru akım sistemlerinde Uo= U / 2 şeklinde, iletkenlerinden bir tanesi topraklanmış bir fazlı alternatif akım veya doğru akım sistemlerinde Uo = U dur. (TS833)
Kablo Kesitleri:
Kabloların adlandırılmasını iki kısımda inceliyebiliriz: Kullanım yerini belirleyen adlandırma ve kablo kesitini belirleyen adlandırma. Kablo kesitine göre yapılan adlandırmada, çoğunlukla damar sayısı x tek bir damar iletken kesiti şeklinde kullanılır. Ancak bazı kablolar ise damar sayısı x tek bir damar iletken çapı ile adlandırılabilir.
İletkenin kesiti, iletkeni oluşturan tel veya tellerin aritmetiksel kesit alanı şeklinde hesaplanır. İletken teller teorik olarak, tam yuvarlak olmalıdır ve hepsinin çapı aynı olmalıdır.
Aşağıdaki tabloda, bilinen bazı kesitleri elde edebilmek için kullanılan tel sayısı ve tel adedini bulabilirsiniz. Ancak, unutulmaması gereken, Türk Standardları Enstitüsünün, kablolarda tel sayıp ölçmek yerine, birim uzunluğunun direncini ölçtüğü ve bunu baz aldığını unutmayalım. Yani aldığınız kablonun tel sayısı ve çapı, listeyi tutmuyor ise bu kablonun standardlara uymadığını düşünmeden evvel, ölçebiliyorsanız bir de direncini ölçün. (Direnç değerini etkileyen ortam sıcaklığı değeri vs. sizin ölçüm sonucunuza direkt etkilidir, siz bu sevdadan vaz geçin..)
Kablo Çeşitleri:
Kablolar elektriksel olarak güç ve sinyal taşıyabilen araç-gereçlerdir. Yaptıkları ve kullanılan alanlarına göre yer seçimi yapılır ve yüzlerce kablo tipleri bulunabilir. Moon Elektronik sitesinde tüm özellikleri, kullanım alanları ve fiyatlarıyla birlikte vitrin edilen kablo çeşitlerine aşağıda başlıklara tıklayarak ulaşabilirsiniz.
• Sinyal Kontrol Kabloları
• Enerji Kabloları
• Data İletişim Kabloları
• Haberleşme Kabloları
• Halojensiz Kablolar
• Yangına Dayanıklı Kablolar
• Spiral Kablo
• Tekstil Örgülü Kablolar
• Yangın Alarm Kabloları
• Ara Bağlantı Kabloları
• Kumanda Kabloları
• Nyaf Kablolar